Японы иргэн Масару Эмото гэдэг хүн цаг хуга­цаа­ны хувьд саяхнаас  усыг ширхэгчлэн судалж, маш олон фото зураг дарсан бай­на. Тэр талаараа танин мэдэ­хүйн ном бичиж, уг ном нь дэлхийн хорь гаруй хэл дээр уншигдан "бээст сээллэр" болчихжээ. Уг номыг Монго­лын Психотроникийн хүрээ­лэн­гээс "Усны гайхамшигт хүч чадал", "Хариулт нь усанд буй" нэртэйгээр хоёр ч хувил­бараар орчуулан манай уншигч­дын хүр­тээл болгоод байгаа. Энэ номын тухай биш энэ номонд өгүүлэх усны талаар бичиж байна.

Япон хүмүүсийн нийтлэг зан бол барагтай бол худлаа туудаг­гүй. Нэг юм хэлэх гэж байгаа бол багагүй судалгаа дүгнэлт хийж байж сая ам ангайдаг. Чухам Эмото сан өөрөө тийм нэгэн нь мөн эсэхийг мэдэхгүй юм.

Тэрээр өөрийгөө усны талын нарийн мэргэжилтэн биш гэдгээ нуугаагүй байна билээ. Санам­саргүй шахуу тохиолдлоор гоожуу­раас урсаж буй усыг микроскопоор томруулан дурандтал янз бүрийн хэлбэр дүрс үзэгдсэн гэнэ. Урьд өмнө Японд биш Америкт усанд  өөрийн гэсэн мэдрэмж маягийн нууцлаг зүйл байна гэсэн шуугиан дэгдэж байгаад мартагдсан сэдэв байлаа. Түүнийг нь Эмото гүйцээх гэж ерээд оны дунд үеэс шаргуу судалсан аж.

Дорно дахины улс орон бүрт усны гайхамшгийн тухай олон домог яриа дамжигдан ирсэн. Ус ба лус савдгийн домгууд нь ихэв­члэн уран сайхан хэлбэрт үлгэр туулиуд байдаг болохоор эрдэмт­дийн анхаа­ралд өртөлгүй өнөөг хүргэ­сэн юм. Тэгээд ч хүүх­дийн унших зохиолд үнэм­шээд хайран цагаа барах хүн гэвэл Эмотогоос өөр олдсонгүй.

Мань япон дэлхийн томоо­хон хотуудын крантнаас гоожиж байгаа усыг тосч савлан микрос­копоор дуранджээ. Гэхдээ маш "гүн"-д нь орж няхуур хандсан байна. Ганц дуслыг бүр­дүүлэгч анхны нэгж нь моле­кул гэж байдаг бол тэрний дараагийн нарийвчлал нь атомоос бүрдэнэ. Атомыг задалъя гэвэл эгэл бөөмс гэх авай. Энэ бол хэт бяцхан, юугаар ч багцаалахын арга­гүй бодгалийн эхэн хэсэг дээр очиж байгаа хэрэг. Эгэл бөөм­сийн дэргэд өвчний нэг шир­хэг нян бүдүүлгээр илэр­хийл­бэл үхэр адуу шиг том хараг­дахаар гэмээр юм уу даа. Тийм жижиг хэсэг дээр хөл­дөөсөн ус янз бүрийн сайхан муухай хэлбэрээр сарзайн хараг­дана. Физикийн үзэгдэл, химийн томъёо бүхий урва­лаас үл хамаа­ран огт са­наанд оромгүй шалт­гаанаар усны хэлбэр өөрчлөгдсөн байхыг уг эрдэмтэн олжээ. Салхи шуурга, шавхай булин­гарт ажраа­гүй усны эгэл бөөмс юунаас болоод зарим нь их гоё жигд зургаан талт хэлбэр бүхий талст урлах, зарим нь болохоор сараа­чаад хаячихсан мэт утгагүй дүрс үүсгэдгийн учрыг олох гэж асар их туршилт хийсэн байна. Аргаа бараад эртний домог хууч яриа­наас санаа аван ямар нэгэн мэдээ­лэл дамжуулж үзэхээр болсон. Эерэг сайхан ба муу муухай энерги шингэсэн байж боло­хуйц мэдээл­лийг аягатай ус тус бүрт шившээд яахыг нь харжээ. Яг л амьд амьтан шиг тэр дороо хариуг нь барих юм гэнэ. Бүр энгийнээр "Баярлалаа" гэдэг үгийг хэд хэдэн орны хэлээр савтай усаа микрофон барьж бай­гаа юм шиг хэлээд мик­роскопоор дурандаа­дахсан чинь хачин их баярласан шинжтэй, үзэмжит талст үүсгэн "бүр уярчихсан байна". Цаашид тасралтгүй сайн мэдээ мэдээлэл, ерөөл маг­таал урсгаад байвал ус улам тунгалагшин цэвэршээд байх тийм энгийн нууц байсан нь хачирхалтай. Үйлийн үрийн анхдагч нь харилцан мэдээ­лэл, түүнээс гарсан шийдвэр бодит үр дүнг авчирдаг. Хэсэг эрдэмтэд цөмийн үй олноор хөнөөх зэвсэг хийх тухай ярьж байгаад өмнөө тавьсан стакантай уснаасаа хордож мажийхаа шахсан яриа бий. Ус муу мэдээ ба түүнтэй хол­боотой үр дүнд эмзэг хандаж мөддөө илааршдаггүй байж бол­зошгүй гэнэ. Тухайлбал дэлхийн том дайнууд, газрын тосны төлөөх тэмцлүүдээс болж бөөмс нь бөөст­чихсөн ус хэмээх шингэн дор хаяж 30 гаран жил тайтгарлыг үзэхгүй тарчилж байгаа. Гадаргын болоод гүний бүхий л усанд шингэсэн ийм "бузар"-ыг арил­гахын тул 50 жил ч хүлээх шаардлага гарч байна гэж үзжээ.

Усыг хүншүүлэх, амьтан­тай зүйрлүүлэх тал дээр тур­шаад байх шаардлага гар­сангүй. Яагаад гэхээр хүний бие өөрөө ус. Хөхүүр­тэй айраг шиг бие махбодийн маань 70 хувь нь цэвэр ус бусад нь өөр бодис юм билээ. Тэр дал давтал хальсан усанд сайн мэдээ, сайн энерги асгаад байх юм бол дагаад бие хаа ч сайхан болох нь тодорхой. Түвд хэл дээр уншигддаг маани мэгзмийг орчуулаад үзэхээр дан­даа л магтаал яруу найраг юм билээ. Муусайн лам нар хүн худлаа мунхруулаад гэж социа­лизмын үед шашин­гүйн лут нээлт хийгээд бай­сан. Тэгсэн мөртлөө бид ганц хиймо­рийн сан тавиулчихад санаа дагаад ч тэр үү сэтгэл амраад явчихдаг. Үүнийг сэж­гээр өвдөж, сүжгээр эдгэдэг юмаа хө гээд байсан.

Энэ нь биен дэх ус биднээс илүү ухаарч, тэр түвд үгийг ойлгоод тунгалаг талст үүсгэж байсан байх нь. Ус цэвэршихээр дагаад бие засагдсан хэрэг.

Сүүлийн жилүүдэд ана­гаах ухааны альтернатив хувилбарын салбарынхан усыг ихэд шохоор­хох боллоо. Шинжлэх ухааны ана­гаа­хын салбарт хариу нь гараагүй олон асуулт байдаг. Тухайл­бал дархлал хомсдолын ба өмөн үү өвчнийг төгс эмчлэх эм гаргаж амжаагүй. Тэгсэн атлаа уг өвчин туссан хүн эдгэчихсэн олон баримт бай­гаад байдаг. Альтернатив буюу бариа засал, оточ маарамба чигийн­хэнд шинж­лэх ухаан дорвитой үгүйсгэл хийж чадахгүй байна. Энэ байдлаас болж шинж­лэх ухаан чинээндээ тултал хөгж­сөн өнөө цагт санаанд ором­гүй олон илээч бариач ажил­лах үүдийг нээгээд өгчихсөн.

Уг нь аль эрт орос доовтор ирээд маарамба ах зэлээ хураачихсан байсан шүү дээ.

Ийнхүү хүн төрөлхтөн дахиад л мэдэхгүй юмны өмнө хүрээд ирлээ. Тэр нь хүний өөрийнх нь буюу усны дотоод ертөнц гэж тайлахын аргагүй нууцтай учир­лаа. Усны дөнгөж мөсөн уулын оройг л бид харж байна. Ана­гаах ухааны хоёр урсгалын салбарууд зарим асуудал дээр санал нэгдэж байна. Түүн дотор аливаа өвчнийг зөвхөн эм тариагаар анагаахаас гадна сэтгэл зүйд нь нөлөө­лөх замаар өөрийг нь өөрөөр нь эдгээж болохыг үндсэндээ хүлээн зөвшөөрсөн. Хүний олон төрлийн өвчин зөвхөн халдварт нянгийн замаар бус сэтгэлээсээ болж өвчил­сөн юм бол өвчлүүлэгч тэр обьект нь сэтгэл болж таарна. Сэтгэ­лээс үүдэлтэй галзуурал солио­рол зэрэг өвчинд шприцнээс  үг засал илүүгээ байг гэхэд илүү­дэхгүй нь мэдээж. Улмаар өөр бусад олон өвчлөлийг юунаас үүдэл­тэйг нээчихлээ. Тухайл­бал маш их айж ичиж явдаг нэгэн бөөрний өвчинд нэр­вэгддэг. Үргэл­жийн сэтгэлийн дарамт, өөртөө яршиг төвөг овоолж түүнээсээ залхаж явсаар ходоодны төрөл бүрийн өвчин оёг олсон нь зөвхөн буруу хооллож явс­ных биш бай­жээ. Монгол­чуудын олон мянгаа­раа өвчлөөд байгаа элэгний өвчин нь архиндаа биш. Архи байсан бол "өвгөнтийнхөн" өдийд элгээр хиар­чих цаг өнгөрлөө. Харин архидал­таас үүдэлтэй уур хилэн, агсамнал, муудаа дээрэлхүү бачуу зан нь дотор эрхтэнг хөнөөжээ. За тэгээд цаашил­бал олон түмнээсээ тасарч зожгирхох, хань ижил голж гоонь амьдрах, ганцаардах зэрэг нь хүнийг амархан зөнөг­лүүлж, залгаад мар­тамхай альцгеймэр өвчинтэй болгочихдог аж. Зарим альтернативчид  бүх өвчинд сэтгэл санааны энэ мэтийн тайлбарыг тавьж утгыг нь алдуулдаг. Ламдах тал руугаа хэт хэвийгээд тийм өдөр тэгж аашилснаас осолд орсон байна ч гэх шиг тайлбар их бий.

Робер Рой гэдэг канад нөхөр усанд мэдээлэл бүхий аяс, үг шившээд түүнээ өвч­төнд уулган анагаах хувилбар туршжээ. Тэр нь нэлээд боловс­р­онгуй болсон бөгөөд тийм өвчтэй хүнд уулгах тийм үг шившсэн ус гээд сав­ла­чихсан. Хөгжмийн суутнуу­дын сон­годог ая амьтан ургамалд нөлөөлж байгааг хүн төрөлхтөн мэддэг байсан. Амьтан ургамал бус түүн дотор орших ус л уг мэдээл­лийг өөртөө "бүтээлчээр тусгаж" байсан хэрэг аж. Усны дотоод мөн чанарыг судалдаг эрдэмтэд олон нийтэд хандан байгаль орчинг хамгаалах уриалгатай төстэй үг хэлдэг болц­гоолоо. Дэлхийн аль ч орны байгаль хамгаалагчид лобби хийх хөрөнгө мөнгө байдаггүй. Харин эмийн бохир  бизнес эрхлэгчид бол орлогоо алдахгүйн тулд шинээр өвчин тараахаас ч сийхгүй харгис нөхдүүд юм.

1999 оны долоон сард 350 хүн буюу лам нар зэрэг зогсож байгаад Японы Бива нууранд хандаж их зал­би­рлыг чанга дуугаар уншжээ. Залбирал хэдэн өдрөөр үргэлжилж лус савдгийг тахисны дараа уг нуур тайтгаран цэнгэгших талдаа орсон байна. Түвд, Монголд биш өндөр хөгжилтэй Японд болсон явдал. Японы хэв­лэлүүд энэ үйл явдлыг тайл­барлахдаа "Хэт дуу авиа бохир усан дахь исэлийг зад­лахад нөлөө үзүүлчих шиг боллоо..." гэжээ. Лам нар чанга дуугаар хоороор уншлага уншсан юм билээ. Судлаачид үүнийг боло­хоор чин сэтгэлээсээ хандсан үгс усны молекулд биш бүр атом, эгэл бөөмсөд саадгүй нэвт­рээд нөлөө үзүүлдэг гээд байгаа юм. Өвчтөнд ч ялгаагүй эм тариа өнгөцхөн молекул хавьцаа тулж ирээд зогс­дог бол сайн энергээр цэнэг­лэгд­сэн усанд нэвт­рэх­гүй бодис гэж байдаггүй. Тиймээс "захидлыг" усаар дайлгах нь "эзэн"-дээ баараг­гүй очдог гэдэгт улам олон хүн итгэдэг боллоо. Тэгвэл бид аягатай ус руугаа монголоор "хайр талархал" гэж хэдэнтэй хэлээд  уугаад байвал тэр ойлгох уу гэсэн асуулт гарч байна. Ус хэн юу гэх гээд байгааг хэлж байгаа­гаар зогсохгүй монголоор бичээд шилэн аяган дээр наахад уншиж чадна гэх юм. Орчуулагч нарын болхи хөврүүлсэн "хайр талархал" гэдэг үгэнд Улаанбаатарын крантны ус уярдаг эсэхийг дор бүрнээ туршаад үзэхэд гэмгүй. Ер нь ч тэгээд эерэг сайхан үгийг харамгүй хэлж заншихад гарзгүй бөгөөд илүүдэх юун.

"Чин сэтгэлээсээ янаг дур­лам хосгүй сайхан ус чамдаа баярлан талархаад ханам­гүй" хэмээн үнэн сэтгэлээсээ хэдэнтэй хэлээд бул­гийн мэл­тэгнэсэн  уснаас залгилаад үзмүй. Ус төдийгүй идэж байгаа усан ногоотой шөл, хуурай цуйван энэ гайхам­шигт бодисноос үүдэл­тэй болохоор хамаарахгүй орчин гэж энэ хорвоод үгүй. Шүт­лэгтэй улс орнууд хооллохын өмнө гүн залбирал үйлддэг нь үүнтэй бас холбоотой гэнэ. Бас манайхан өвчин зовлон тохиолдохоороо христ, будда, бөө удган, үзмэрч бариач, лам  бүгдэд нь жигд тавиад очдог. Бүгд л дор бүрнээ сайн энергийг шугам шугамаараа нэвт­рүүлдэг байж таарах нь. Муу нь юу байхав. За ингээд цааш би­чээд байвал шинжлэх ухаан биш мухар сүсэг ухуулах болчих гээд байна. Ямар ч юманд туйлшрах бус эргэл­зэж сурах нь бидний хувьд том алхам юм даа. Тийм ч байж магадгүй л гэе дээ.